In onze tijd wordt abortus vaak gezien in het kader van de vrijheid van vrouwen: het recht om over het eigen lichaam te mogen beschikken. De Amerikaanse filosofe Carrie Gress legt in haar boek Het einde van de vrouw uit dat achter deze zogenaamde keuzevrijheid de duistere ideologie van het feminisme schuilgaat. Gress stelt dat het feminisme niet alleen streed voor gelijke rechten, maar ook bewust werkte aan de ontmanteling van het gezin, het moederschap en het natuurlijke concept over vrouw zijn. Wat is nu de dieperliggende relatie tussen feminisme en abortus?
De antwoorden op deze vraag kunnen we lezen in het vertaalde boek Het einde van de vrouw. Hoe de strijd tegen het patriarchaat ons heeft vernietigd[1]. In dit belangwekkende werk kunnen we veel lezen over de duistere geschiedenis van het feminisme. De schrijfster, Carrie Gress, is vrouw, moeder en filosofe en woonachtig in de Verenigde Staten. Het is belangrijk om te beseffen dat Gress vrouw is, omdat zij ingaat tegen de beweging die zegt voor vrouwen op te komen. De auteur beschrijft op vlotte wijze de geschiedenis van het feminisme door een aantal hoofdpersonen uit deze beweging langs te gaan. Ze geeft analyses over wat er allemaal fout is gegaan door het feminisme, maar ze schrijft ook op een mooie manier hoe dat moet worden hersteld. In dit artikel focus ik op de relatie tussen feminisme en abortus, nadat ik eerder in een boekrecensie de bredere historie van het feminisme besprak.
Mary Wollstonecraft
De Engelse Mary Wollstonecraft (1759–1797), grondlegger van het feminisme, streed tegen de “tirannie van mannen”. Na een moeilijke jeugd, gevolgd door een relatie met Gilbert Imlay, trouwde ze met William Godwin (1756-1836). Ze stierf kort na geboorte van haar dochter Mary. In A Vindication of the Rights of Woman (1792) pleit Wollstonecraft voor een samenleving zonder hiërarchieën en bekritiseert ze instellingen die mannen macht geven. Gress vat Wollstonecraft’s gedachtegoed samen: “Ze begint met het neutraliseren van het concept van vrouw-zijn, schuift het moederschap opzij en legt zo de basis voor het gelijkstellen van man en vrouw op een manier die elk verschil tussen de seksen ontkent” (p. 42). Volgens Gress lijkt haar visie aanvankelijk onschuldig, maar ontwikkelt die zich later tot een gedachtegoed waarin “het concept ‘vrouw’ volledig wordt uitgewist” (p. 41).
Het vroege feminisme was volgens Gress verbonden aan anarchisme en atheïsme. Dit kwam vooral door de familie van Mary Wollstonecraft. Haar man William Godwin, een anarchist, zag het huwelijk als slavernij. Hun dochter Mary (1797–1851) trouwde met Percy Bysshe Shelley (1792–1822). Percy Shelley hield van het occulte, van geheime genootschappen en was overtuigd atheïst. Volgens Gress had Percy “talloze buitenechtelijke kinderen” verwekt en had hij veel schulden. Percy Shelley was een dichter en borduurde verder op het werk van Godwin en Wollstonecraft en bouwde verder aan een “nieuw icoon van vrouwelijkheid – vrij van mannen en kinderen” (p. 51). Mary Wollstonecraft, William Godwin en de beide Shelley’s stonden voor de “vrije liefde”, dat voor hen “de sleutel tot een volledig leven” was (p. 58). Dit leverde hen echter geen stabiele relaties en gezinnen op. De ‘vrije liefde’ was voor veel feministische denkers trouwens een belangrijk thema.
Margaret Sanger en geboortebeperking
De Amerikaanse Margaret Sanger (1879–1966) heeft voor de feministen een belangrijke rol gespeeld in het voorkomen van zwangerschappen. Sanger was verpleegkundige en geloofde dat de wereld beter zou worden als werd voorkomen dat arme en ongezonde kinderen werden geboren. Ze geloofde net als de malthusianen dat de wereld snel overbevolkt zou worden.[2] “Voor Sanger waren geboortebeperking, eugenetische controle en bevolkingskrimp de drie spaken van een betere toekomst” (p. 177). Sanger noemde moeders ‘broedmachines’ en een blok aan het been voor de buurt en de maatschappij. Uiteindelijk richtte Sanger de American Birth Control League op, wat later Planned Parenthood Federation of America zou worden. Planned Parenthood werd het vlaggenschip van de feministische beweging. Deze organisatie maakte abortus makkelijk beschikbaar voor het geval dat anticonceptie niet werkte.
Verbondenheid tussen feminisme en marxisme
De Amerikaanse Betty Friedan (1921–2006), een van de grondleggers van de tweede feministische golf, bekritiseerde in The Feminine Mystique (1963) het huisvrouwenbestaan en beschreef het als een “comfortabel concentratiekamp”. Volgens Gress was het feminisme in deze periode verbonden met een marxistisch netwerk en bijbehorende ideeën: vrouwen buitenshuis laten werken, kinderen door de staat opvoeden en onbeperkte toegang tot abortus. Die abortussen werden uitgevoerd om ervoor te zorgen dat het arbeidsproces niet werd onderbroken. Alles in het kader van ‘vrouwenbevrijding’. Binnen de Communistische Partij was bepaald dat huishoudelijk werk niet gezien werd als echt productief werk. Karl Marx en Friedrich Engels waren van mening “dat vrouwen pas echt vrij zouden zijn als ze de betaalde arbeidsmarkt betraden” (p. 99). Friedan integreerde deze opvattingen in de vrouwenbeweging.
Bevordering van seksuele verdorvenheden
Kate Millett (1934–2017), bekend als auteur van Sexual Politics werd de ‘vrouwelijke Marx’ genoemd. Ze wilde het patriarchaat en het gezin vernietigen door monogamie te vervangen door promiscuïteit, erotiek, prostitutie, abortus en homoseksualiteit. Deze praktijken zijn nu ‘normaal’ in Westerse samenlevingen, maar maakten destijds nog geen onderdeel uit van de Amerikaanse cultuur. Millett hield er een wilde levensstijl op na en was een groot voorstander van abortus op verzoek. Abortus was voor haar “de belangrijkste manier om vrouwen en mannen aan elkaar gelijk te maken, omdat vrouwen niet langer opgezadeld werden met een ongewenst kind en de jarenlange toewijding die het moederschap vereiste om dat kind op te voeden” (p. 108).
Feministische propaganda
De tweede feministische golf heeft volgens Gress een podium gekregen met de komst van de televisie. De Amerikaanse Gloria Steinem (geb. 1934) speelde een belangrijke rol als boegbeeld van het feminisme tijdens deze tweede golf. Zij was medeoprichtster van Ms., een invloedrijk feministisch tijdschrift. De feministen gebruikten de angststrategie om hun boodschap kracht bij te zetten: “Zonder abortus is de toekomst van de vrouw voorbij”, “Vrouwen worden opgezadeld met kinderen die ze niet willen” en: “Mijn lichaam, mijn keuze” (p. 131). Het recht op abortus is erg belangrijk voor Steinem. Ze stelt het einde van de keuzemogelijkheid rond voortplanting gelijk aan autoritarisme: “als we geen controle hebben over ons eigen fysieke zelf, hebben we geen democratie” (p. 131).
Schadelijke gevolgen van feministische levensstijl
Gress relateert veel vrouwenleed aan het feminisme, denk aan seksueel overdraagbare aandoeningen, slopende depressie, eenzaamheid, wanhoop en zelfmoord. De schrijfster is erg kritisch over de abortuspraktijk als onderdeel van het feminisme. “We zijn getuige van de goed aangemerkte klinieken van Planned Parenthood die geluk beloven terwijl ze pijn en dood brengen. (…) We zijn in de waan gelaten dat al die miljoenen dode kinderen geen probleem zijn. (…) Dagelijks worden duizenden mensen gedood door middel van abortus, waarbij elk jaar een bevolkingsgroep in de orde van grootte van Oekraïne of Spanje wordt uitgeroeid. (…) Je zou kunnen denken dat dit allemaal zwaar overdreven is, maar de cijfers vertellen een ander verhaal als je ze vergelijkt met de dodelijkste ‘ismen’ van de twintigste eeuw. Het aantal doden door het feminisme lieten al snel de aantallen in Hitlers concentratiekampen – ruwweg zestien tot twintig miljoen – of in de goelags van Stalin (door sommige mensen geschat op twintig miljoen) ver achter zich” (p. 150).
Hoe nu verder?
Carrie Gress pleit voor herstel van seksuele moraal en monogamie als basis voor een gezonde samenleving. Volgens Gress functioneren vrouwen het beste binnen een gezin en moeten ze hun natuurlijke rol als moeders en verzorgers vervullen. Ze wil het idee ‘thuis’, huishouden en de rol van de huisvrouw in ere herstellen. Gress stelt dat mannen en vrouwen elkaar aanvullen en samen een stabiel gezin moeten vormen, zodat kinderen veilig opgroeien en volwassenen elkaar ondersteunen.
Conclusies
Het boek van Carrie Gress biedt een helder inzicht in de ideologische motieven achter de promotie van abortus. Abortus gaat om veel meer dan alleen het zelfbeschikkingsrecht. Wat feministen als een universeel principe presenteren, lijkt in werkelijkheid vooral een strategisch middel om hun ideologische agenda te bevorderen. Als vrouwen echt zelfbeschikkingsrecht zouden hebben, zouden ze ook moeten kunnen kiezen om fulltime moeder te worden. Ze zouden ook de middelen moeten krijgen om samen met hun mannen een groot gezin te stichten. Slogans als “Mijn lichaam, mijn keuze”, kunnen daarom gerust als feministische marketing worden beschouwd.
Abortus staat daarbij niet op zichzelf. Het is via het feminisme verbonden aan verkeerde ideeën over vrouw zijn en moederschap. Abortus wordt volgens Gress ingezet in het kader van geboortebeperking en als middel om het traditionele gezin te vernietigen. Abortus is ook sterk verbonden aan ‘vrije seks’. Vrije seks wordt ‘veilig’ gemaakt met anticonceptie. Als de anticonceptiemiddelen hebben gefaald, is abortus opeens noodzakelijk. Abortus is ook een relevant thema bij vrouwen die de arbeidsmarkt zijn opgejaagd en die een inkomen nodig hebben om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Een ongewenste zwangerschap past natuurlijk niet binnen een veertigurige werkweek.
Om abortus te laten verdwijnen is het nodig om Gress’ oproep na te volgen om de maatschappij te hervormen: “Herstel de monogamie. Herstel het gezin. Herstel het patriarchaat. Herstel het huishouden. Herstel het moederschap. Laat kinderen weer bij hun ouders zijn. En herstel het geloof in één God” (p. 211).
C.H. van den Hoven
Boekgegevens:
Het einde van de vrouw. Hoe de strijd tegen het patriarchaat ons heeft vernietigd, Carrie Gress. Uitgeverij de Blauwe Tijger Groningen; 2024; paperback 272 pag.; ISBN 9789493262522; prijs € 26,50.
De uitgebreide boekrecensie verscheen in twee delen bij Gereformeerd Venster.
Deel 1: https://mailchi.mp/gereformeerdvenster/nieuwsbrief-gereformeerd-venster-nr125#Artikel2; Deel 2: https://mailchi.mp/gereformeerdvenster/nieuwsbrief-gereformeerd-venster-nr126#Artikel1.
[1] De Engelse titel luidt: The End of Woman. How Smashing the Patriarchy Has Destroyed Us, 2023.
[2] Malthusianen zijn volgelingen van de Engelse econoom Thomas Robert Malthus (1766–1834). Malthus voorspelde dat de mensheid door grote bevolkingsaanwas in problemen zou komen. De wereld zou onvoldoende voedsel kunnen produceren voor de steeds groter wordende bevolking. In 1798 schreef Malthus het boek An Essay on the Principle of Population waarin hij zijn zorgen uitte. Malthus was voor seksuele onthouding als manier om de bevolkingsgroei tegen te gaan.
